1. Aristoteles
(MÖ. 384-322) Tarihte en etkili, en ünlü büyük filozoflar içinde, listelerin başında genelde Aristoteles bulunur. Kıta felsefenin ulaştığı her yere ulaşmıştır. İslam ve hristiyanlık felsefeleri onun felsefesi üzerine kuruludur desek yanlış olmaz. Herkesin ortak bir paydada buluştuğu bir felsefe ortaya koymuştur. Filozof olduğu kadar fen bilimleriyle uğraşmış birçok bilimin ilk uygulayanı olmuştur. Platon’un öğrencisidir. Lise adlı okulunu kurup psikoloji, politika, fizik, edebiyat eğitimleri vermiştir. Büyük İskender’in hocasıdır. Büyük İskender’de felsefesi görülebilir. İskender de aynen Aristoteles gibi, Batıdan çıkıp doğunun uç noktalarına kadar bir sentez oluşturabilmiştir. Aristo’nun “nedensellik” ve “mantık” açıklamaları felsefede uzun süren bir ilktir. Bilimsel çalışmayı sistemleştiren de odur. Bilimler Aristo’ya çok şey borçludur. Her konuda bir şeyler söyleyen çok kişi vardır ama her konuda bu kadar etkili olan sadece Aristoteles’tir.
2. Sokrates
(MÖ.469-399) Antik Yunan Felsefesinin kurucularındandır. Alçakgönüllü, alışkanlıkları ve felsefeden başka bir uğraşı olmadığı bilinen Sokrates, başta öğrencisi Platon olmak üzere Yunan gençleri üzerinde giderek kendisini taklit etmeye varan derecede yükselen bir etki yaratır. Onun gibi yalın ayak yürürler. Uzun saçlı olurlar, açlık çekerler. Ahlak felsefesinin kurucusu olarak kabul edilen Sokrates’in yaşamının en belirgin olaylarından biri MÖ 399 yılında hakkında açılan davadır. Platon'un Sokrates'in Savunması adlı eserinde anlattığı kadarıyla Sokrates, şehrin tanrılarına inanmamak, onların yerine başka tanrılar koymak ve böylece gençliği zehirlemekle suçlanır. Sokrates bu suçlamalar sonucunda ölüme mahkûm edilir. Sokrates, yazılı bir kaynak bırakmamıştır. Yaşamı ve düşünceleri ile ilgili bilgiler Aristophanes gibi çağdaş yazarlar, Platon ve Ksenophon gibi ardıllarının yazdıkları ve Sokrates’in ölümünden on beş yıl sonra dünyaya gelen Aristoteles’in dolaylı anlatımlarıyla günümüze ulaşmıştır.
3. Platon (Eflatun)
(MÖ.427-347) Sokrates‘in öğrencisidir. Sokrates’in düşüncelerini bize aktaran da odur. Atina’daki Akademi’nin kurucusudur. Birçok aydın ve filozof burada yetişerek dünyaya bilgi götürmüştür. Alanında ilk ve tektir. Filozofların iktidara geçmesi gerektiğini söylemiş, bu amaçla felsefi yönetim tarzını anlattığı “Devlet” adlı eserini ortaya koymuştur. Yalnızca Akademi bile onu tepelere taşımaya yeter. Batı felsefesinin tümü Platon’a kadar köklendirilebilir. Önemli politik teorilerinin yanında “formlar” teorisi göze çarpar. “Maddi dünyadaki her şey değişir. Algılarımız da onlar gibi değişkendir. Bu yüzden dünyanın gerçekliği zayıftır. Dünyadaki her şey formdur. Bunların bir de algıya bağlı olmayan “idea” ları vardır. Bir tanrı dünyayı yaratmış olabilir. Biz onun ürünüyüz ve ondan daha gerçek değiliz. Yeni bir şey öğrenmeyiz, sadece hatırlarız.”
4. Descartes
(1596-1650) Fransız filozof. Matematik eğitmeni olarak kariyer yapmaya başlar. Bavyera Ordusu’nda da aynı zamanda çalışmaktaydı. İnsan bilgeliğini şüphecilik olmadan ifade etmek istiyordu. Rasyonel- akılcı düşüncenin babasıdır. Kartezyen koordinat sistemini kurdu. Matematiğin prensiplerini yazdı. Meditasyonlar adlı kitabı hayatı anlamaya yönelik çalışmasıdır. “Düşünüyorum öyleyse varım.” (“Cogito, ergo sum.”) sözünde kişinin şüphe edemeyeceği tek şeyin kendisi olduğunu ifade etti. Tekbencilik ve kendine indirgeme huylarının ortaya çıkmasına neden oldu. Matematikte kullandığımız x,y,z bilinmeyenleri ile A,B,C sabitlerini ilk tarif eden odur. Matematikte çığır açan bir bilim adamı olduğu kadar metafizik ve epistemolojide ilk akla gelenlerdendir.
5. John Locke
(1632-1704) Modern politika alanında en önemli filozoftur. ABD’de oluşan politik felsefenin temelidir. Bağımsızlık Bildirgesi’nin esin kaynağıdır. Liberalizmin babası olarak tanınır. Hümanizm, bireysel özgürlük, materyalizm alanlarında düşünceler geliştirmiştir. Liberalizm ve kanunlar önünde eşitlik gibi konuların onunla başladığı söylenir. Ona göre üç doğal hak vardır. Tüm insanlar bu haklara sahiptir ve öyle kalacaktır. Hayat, özgürlük ve mülkiyet. Avrupa’dan gelen soy bağı ile toprak ve servet edinimine karşı çıktı. Locke’un liberal teorileri politikada uygulamaya alınmış ancak sıraladığı insanlığın hakları ve fakirlik karşıtı söylemlere ilgi gösterilmemiştir.
6. Immanuel Kant
(1724-1804) Felsefe tarihini derinden etkilemiştir. Epistemoloji, metafizik etik, mantık, estetik başlıca odak noktalarıdır. Tutarlı bir sisteme sahiptir. Newton’un fiziği yasalaştırması gibi felsefeyi sağlam temellere oturtmaya çalışır. Kavramda ve görüde kesin a priori bilgi öğeleri vardır. Kant’ı ilgilendiren de bu a priori bilgilerdir. Analitik, aydınlatan bilgi ve sentetik, genişleten bilgi tasnifi de yapar. Burada da sentetik, genişletici bilginin a priori olanının mümkün olduğunu söyler ve Saf Aklın Eleştirisi’nde bunun imkanını sorgular. Çalışmaları Saf Aklın Eleştirisi adlı eseriyle yeni bir döneme girer. “kritik öncesi” ve “Kritik” dönem olarak betimlenen felsefe hayatı modern düşünce tarzını şekillendirmiştir. Bütün modern düşünürlerin ondan aldığı bir taraf vardır. Kesinliği arayan çabaları “görelilik teorisi” gibi kavramlarla sarsılsa da ahlak, etik, epistemoloji konularında hala gündemdedir.
7. Friedrich Nietzsche
(1844- 1900) Alman filolog ve filozof. Tarihteki en tartışmalı kişilerden biridir. Hristiyan ahlakını reddetmesi ve tanrı algısı hep gündemde olmuştur. “üst insan” adlı bir çözüm getirmiştir. Ona göre üst insan gelip insanlığı kurtaracaktır. Bu süper insan iyi ve kötünün ötesinde yaşayacak, kendi ahlaki yargıları ve güç istenci ile diğer insanlardan üstün olacaktur. Naziler onun felsefesini kullanmış üst insan olduklarını iddia etmişlerdir. Ancak Nietzche‘nin kastı tam tersidir. Ona göre Avrupa bir dekadens “çöküş” içindedir ve hristiyanlık sefil kalabalıklar arasında yayılan değerleri çökmüş bir dindir. Ünlü sözü: Ne kadar yükselirsek, uçamayanlara o kadar küçük görünürüz. Tüm dünyada tanrı algısının ve dinin sorgulamasına neden olmuştur. Estetik, etik, metafizik, nihilizm, psikoloji, ontoloji, şiir, tarih felsefesi alanlarında adı sıkça geçer.
8. Friedrich Hegel
(1770-1831) Felsefesiyle tüm batı felsefesini ve doğudaki düşünürlerin de çoğunu etkilemiştir, düşündürmüştür. Din ilmi ve felsefe okumuştur. Felsefe hocalığı yapmıştır. Büyük bir sistem felsefesi vardır. Diyalektik denen düşünce yöntemini gündeme getirmiş ve geliştirmiştir. Ona göre diyalektik, evrendeki temel yasadır. Hegel tümtanrıcıdır. Evrenle tanrının aynı şey olduğunu düşünür. Aslolan ruhtur. Mutlak ruh ise tanrıdır. Bayağı karışık bir felsefesi vardır. Anlamak için doktora yapmak gerekir. Tez- antitez sentez çıkarımının savunucusu ve uygulayıcısıdır. Devletin en yüksek örgütlenme biçimi olduğunu söyler. Devletle en iyi geçinen büyük filozoflar içerisindedir. Prusya’nın resmi filozofu gibi yaşamış, öldüğünde resmi törenle uğurlanmıştır.
Sayfamıza yeni isimler eklemeye devam edeceğiz.
(MÖ. 384-322) Tarihte en etkili, en ünlü büyük filozoflar içinde, listelerin başında genelde Aristoteles bulunur. Kıta felsefenin ulaştığı her yere ulaşmıştır. İslam ve hristiyanlık felsefeleri onun felsefesi üzerine kuruludur desek yanlış olmaz. Herkesin ortak bir paydada buluştuğu bir felsefe ortaya koymuştur. Filozof olduğu kadar fen bilimleriyle uğraşmış birçok bilimin ilk uygulayanı olmuştur. Platon’un öğrencisidir. Lise adlı okulunu kurup psikoloji, politika, fizik, edebiyat eğitimleri vermiştir. Büyük İskender’in hocasıdır. Büyük İskender’de felsefesi görülebilir. İskender de aynen Aristoteles gibi, Batıdan çıkıp doğunun uç noktalarına kadar bir sentez oluşturabilmiştir. Aristo’nun “nedensellik” ve “mantık” açıklamaları felsefede uzun süren bir ilktir. Bilimsel çalışmayı sistemleştiren de odur. Bilimler Aristo’ya çok şey borçludur. Her konuda bir şeyler söyleyen çok kişi vardır ama her konuda bu kadar etkili olan sadece Aristoteles’tir.
2. Sokrates
(MÖ.469-399) Antik Yunan Felsefesinin kurucularındandır. Alçakgönüllü, alışkanlıkları ve felsefeden başka bir uğraşı olmadığı bilinen Sokrates, başta öğrencisi Platon olmak üzere Yunan gençleri üzerinde giderek kendisini taklit etmeye varan derecede yükselen bir etki yaratır. Onun gibi yalın ayak yürürler. Uzun saçlı olurlar, açlık çekerler. Ahlak felsefesinin kurucusu olarak kabul edilen Sokrates’in yaşamının en belirgin olaylarından biri MÖ 399 yılında hakkında açılan davadır. Platon'un Sokrates'in Savunması adlı eserinde anlattığı kadarıyla Sokrates, şehrin tanrılarına inanmamak, onların yerine başka tanrılar koymak ve böylece gençliği zehirlemekle suçlanır. Sokrates bu suçlamalar sonucunda ölüme mahkûm edilir. Sokrates, yazılı bir kaynak bırakmamıştır. Yaşamı ve düşünceleri ile ilgili bilgiler Aristophanes gibi çağdaş yazarlar, Platon ve Ksenophon gibi ardıllarının yazdıkları ve Sokrates’in ölümünden on beş yıl sonra dünyaya gelen Aristoteles’in dolaylı anlatımlarıyla günümüze ulaşmıştır.
3. Platon (Eflatun)
(MÖ.427-347) Sokrates‘in öğrencisidir. Sokrates’in düşüncelerini bize aktaran da odur. Atina’daki Akademi’nin kurucusudur. Birçok aydın ve filozof burada yetişerek dünyaya bilgi götürmüştür. Alanında ilk ve tektir. Filozofların iktidara geçmesi gerektiğini söylemiş, bu amaçla felsefi yönetim tarzını anlattığı “Devlet” adlı eserini ortaya koymuştur. Yalnızca Akademi bile onu tepelere taşımaya yeter. Batı felsefesinin tümü Platon’a kadar köklendirilebilir. Önemli politik teorilerinin yanında “formlar” teorisi göze çarpar. “Maddi dünyadaki her şey değişir. Algılarımız da onlar gibi değişkendir. Bu yüzden dünyanın gerçekliği zayıftır. Dünyadaki her şey formdur. Bunların bir de algıya bağlı olmayan “idea” ları vardır. Bir tanrı dünyayı yaratmış olabilir. Biz onun ürünüyüz ve ondan daha gerçek değiliz. Yeni bir şey öğrenmeyiz, sadece hatırlarız.”
4. Descartes
(1596-1650) Fransız filozof. Matematik eğitmeni olarak kariyer yapmaya başlar. Bavyera Ordusu’nda da aynı zamanda çalışmaktaydı. İnsan bilgeliğini şüphecilik olmadan ifade etmek istiyordu. Rasyonel- akılcı düşüncenin babasıdır. Kartezyen koordinat sistemini kurdu. Matematiğin prensiplerini yazdı. Meditasyonlar adlı kitabı hayatı anlamaya yönelik çalışmasıdır. “Düşünüyorum öyleyse varım.” (“Cogito, ergo sum.”) sözünde kişinin şüphe edemeyeceği tek şeyin kendisi olduğunu ifade etti. Tekbencilik ve kendine indirgeme huylarının ortaya çıkmasına neden oldu. Matematikte kullandığımız x,y,z bilinmeyenleri ile A,B,C sabitlerini ilk tarif eden odur. Matematikte çığır açan bir bilim adamı olduğu kadar metafizik ve epistemolojide ilk akla gelenlerdendir.
5. John Locke
(1632-1704) Modern politika alanında en önemli filozoftur. ABD’de oluşan politik felsefenin temelidir. Bağımsızlık Bildirgesi’nin esin kaynağıdır. Liberalizmin babası olarak tanınır. Hümanizm, bireysel özgürlük, materyalizm alanlarında düşünceler geliştirmiştir. Liberalizm ve kanunlar önünde eşitlik gibi konuların onunla başladığı söylenir. Ona göre üç doğal hak vardır. Tüm insanlar bu haklara sahiptir ve öyle kalacaktır. Hayat, özgürlük ve mülkiyet. Avrupa’dan gelen soy bağı ile toprak ve servet edinimine karşı çıktı. Locke’un liberal teorileri politikada uygulamaya alınmış ancak sıraladığı insanlığın hakları ve fakirlik karşıtı söylemlere ilgi gösterilmemiştir.
6. Immanuel Kant
(1724-1804) Felsefe tarihini derinden etkilemiştir. Epistemoloji, metafizik etik, mantık, estetik başlıca odak noktalarıdır. Tutarlı bir sisteme sahiptir. Newton’un fiziği yasalaştırması gibi felsefeyi sağlam temellere oturtmaya çalışır. Kavramda ve görüde kesin a priori bilgi öğeleri vardır. Kant’ı ilgilendiren de bu a priori bilgilerdir. Analitik, aydınlatan bilgi ve sentetik, genişleten bilgi tasnifi de yapar. Burada da sentetik, genişletici bilginin a priori olanının mümkün olduğunu söyler ve Saf Aklın Eleştirisi’nde bunun imkanını sorgular. Çalışmaları Saf Aklın Eleştirisi adlı eseriyle yeni bir döneme girer. “kritik öncesi” ve “Kritik” dönem olarak betimlenen felsefe hayatı modern düşünce tarzını şekillendirmiştir. Bütün modern düşünürlerin ondan aldığı bir taraf vardır. Kesinliği arayan çabaları “görelilik teorisi” gibi kavramlarla sarsılsa da ahlak, etik, epistemoloji konularında hala gündemdedir.
7. Friedrich Nietzsche
(1844- 1900) Alman filolog ve filozof. Tarihteki en tartışmalı kişilerden biridir. Hristiyan ahlakını reddetmesi ve tanrı algısı hep gündemde olmuştur. “üst insan” adlı bir çözüm getirmiştir. Ona göre üst insan gelip insanlığı kurtaracaktır. Bu süper insan iyi ve kötünün ötesinde yaşayacak, kendi ahlaki yargıları ve güç istenci ile diğer insanlardan üstün olacaktur. Naziler onun felsefesini kullanmış üst insan olduklarını iddia etmişlerdir. Ancak Nietzche‘nin kastı tam tersidir. Ona göre Avrupa bir dekadens “çöküş” içindedir ve hristiyanlık sefil kalabalıklar arasında yayılan değerleri çökmüş bir dindir. Ünlü sözü: Ne kadar yükselirsek, uçamayanlara o kadar küçük görünürüz. Tüm dünyada tanrı algısının ve dinin sorgulamasına neden olmuştur. Estetik, etik, metafizik, nihilizm, psikoloji, ontoloji, şiir, tarih felsefesi alanlarında adı sıkça geçer.
8. Friedrich Hegel
(1770-1831) Felsefesiyle tüm batı felsefesini ve doğudaki düşünürlerin de çoğunu etkilemiştir, düşündürmüştür. Din ilmi ve felsefe okumuştur. Felsefe hocalığı yapmıştır. Büyük bir sistem felsefesi vardır. Diyalektik denen düşünce yöntemini gündeme getirmiş ve geliştirmiştir. Ona göre diyalektik, evrendeki temel yasadır. Hegel tümtanrıcıdır. Evrenle tanrının aynı şey olduğunu düşünür. Aslolan ruhtur. Mutlak ruh ise tanrıdır. Bayağı karışık bir felsefesi vardır. Anlamak için doktora yapmak gerekir. Tez- antitez sentez çıkarımının savunucusu ve uygulayıcısıdır. Devletin en yüksek örgütlenme biçimi olduğunu söyler. Devletle en iyi geçinen büyük filozoflar içerisindedir. Prusya’nın resmi filozofu gibi yaşamış, öldüğünde resmi törenle uğurlanmıştır.